Voor het eerst in Nederland zal in 2001 in huis Marseille een overzicht te zien zijn van het werk van het Amerikaans-Zwitserse kunstenaarsduo Teresa Hubbard (1965) en Alexander Birchler (1962). Hubbard / Birchler hebben elkaar in 1990 leren kennen op het Nova Scotia College of Art and Design in Halifax en werken sindsdien samen aan een oeuvre dat zowel raakt aan de geësceneerde fotografie als aan de film. Hun manier van werken is buitengewoon reflectief. De vele verwijzingen in hun foto’s en video’s naar andere kunstwerken – van het 19de-eeuwse diorama, de schilderijen van Edward Hopper en de films van Hitchcock tot de foto’s van Jeff Wall en Cindy Sherman – zijn daarbij belangrijke ingrediënten van hun artistieke concept.
Twee vroege werken in de tentoonstelling, Contestants in a Birdhouse Competitition (1991) en Noah’s Ark (1992) wijzen vooruit op de beeldende aspecten van de latere fotoseries en video’s. Als uitgangspunt voor Contestants in a Birdhouse Competition hebben Hubbard / Birchler een foto gebruikt van deelnemers aan een vogelhuisjeswedstrijd, die zij in een natuurhistorisch museum hebben gevonden. Ze hebben de vogelhuisjes, die de deelnemers op de foto tonen, op schaal nagebouwd en presenteren die samen met de foto zelf. Noah’s Ark bestaat uit drie foto’s waarop Hubbard / Birchler zijn te zien terwijl zij een natuurhistorisch diorama inrichten met opgezette dieren en een geschilderd panaroma naar Edward Hicks’ Noah’s Ark (1846). Uit beide werken spreekt een sterke interesse voor museale presentatievormen, ook laten de werken zien hoe Hubbard / Birchler het medium fotografie onderzoeken op de scheidslijn van heden en verleden.
Dat laatste element komt ook terug in de serie Falling Down (1996) waarbij de foto’s momentopnames lijken maar in werkelijkheid in hoge mate geënsceneerd zijn. Zo hangen de dingen (geld, boodschappen, schoenen, een pruik …) die de verschillende personages uit hun handen laten vallen, aan draadjes en hebben Hubbard / Birchler pas in tweede instantie de personages en de achtergrond er achter geprojecteerd. Hiermee draaien zij het bekende fotografische principe van het ‘beslissende moment’ (decisive moment) om. Tegelijkertijd grijpt deze serie terug op de door Alfred Hitchcock veel gebruikte filmtechniek Rear Projection. Met deze vermenging van filmische en fotografische elementen creëren Hubbard / Birchler een beeld dat zowel het ogenblik laat zien als een scène uit een verhaal lijkt te zijn.
Ook de fotoseries Holes (1997) en Stripping (1998) gaan over deze ambivalentie: het moment of het verhaal. In de serie Holes lijken de gebeurtenissen vanuit een donkere ruimte naar buiten toe gefotografeerd, waardoor de toeschouwer ongemerkt tot voyeur wordt gemaakt en de suggestie van suspense wordt opgeroepen. Ook in de serie Stripping weten Hubbard / Birchler door de zeer precieze opbouw van het decor en de enscenering van de personages een verhaal te creëren dat tegelijkertijd echter weer gedeconstrueerd wordt. In alle werken van Hubbard / Birchler zijn aanknopingspunten met bekende kunstwerken te vinden: zoals het voyeuristische perspectief in Holes dat aan Marcel Duchamps Etant donnés refereert, of het wisselende vertelperspectief van Flauberts Madame Bovary dat terug te vinden is in Stripping. Geen ander thema is echter zo sterk in hun werk aanwezig als de film, zo sterk zelfs dat in de laatste fotoseries Arsenal (1999) en Filmstills (2000) de bioscoop zelf het onderwerp is.
Op een zeer complexe manier laten Hubbard / Birchler thema’s en technieken uit de fotografie- en filmgeschiedenis terugkomen in hun werk. Deze aanpak is ook te vinden in hun nieuwste videoproducties Eight en Detached Building (2001) waarin gewerkt is met een continu doorlopende cameravoering. Thema in beide films is telkens de verbinding tussen binnen en buiten, waarbij gerefereerd wordt aan Hitchcocks gebruik van zogenaamde Wild Walls in bijvoorbeeld de film Rope (1948). Wild Walls zijn bewegende decorstukken die mee veranderen met de gedraaide scènes waardoor één ononderbroken cameravoering door verschillende ruimtes mogelijk wordt.
In Eight volgt de camera in een ‘perpetuum mobile’, een telkens draaiende beweging een achtjarig meisje in een feestjurk. Het meisje kijkt naar buiten, waar op een tafel de treurige overblijfselen liggen van een verjaarspartijtje dat vroegtijdig is beëindigd door een zware regenbui. Binnen zijn nu de geluiden van het partijtje te horen, buiten klettert de regen zwaar op de tafel. Bijna ongemerkt verandert binnen in buiten, het meisje loopt naar de tafel en snijdt onverstoorbaar met een groot mes een nat stuk taart af. Op dat moment draait de camera van de tafel weer naar binnen en herhaalt het tafereel zich in een eindeloze loop.
De cirkelbeweging in Eight is te vergelijken met de schommelende beweging van de camera in Detached Building. In deze film gaat de camera steeds in één vloeiende beweging heen en weer, van binnen naar buiten. Binnen in een schuurtje volgt de camera een tienerbandje dat ’s avonds repeteert. In een vloeiende beweging gaat de camera naar buiten naar een verwaarloosde achtertuin en weer terug naar binnen waar het bandje het schuurtje inmiddels heeft verlaten. Terug buiten, in de tuin, is er een meisje gekomen dat steentjes gooit tegen een ander schuurtje terwijl een hond blaft en de krekels zingen. In deze video verkent de continue cameravoering de grenzen tussen binnen en buiten waarbij deze scheiding ook het onderscheid tussen licht en donker, muziek en stilte, man en vrouw aangeeft.
Hubbard/ Birchler ontleden in hun video’s, net als in hun foto’s, de opbouw van een filmisch verhaal en het moment waarop spanning ontstaat. Tegelijkertijd breken zij die spanning weer af omdat hun filmpjes geen begin of einde meer lijken te hebben door de eindeloze, vloeiende herhaling van beelden en situaties. De afwikkeling van het verhaal, zo belangrijk in de film, transformeert bij Hubbard / Birchler in het enkele moment van de stilstaande fotografie.
De tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met Museum Haus Lange / Museum Haus Esters in Krefeld, Duitsland, waar de tentoonstelling eerder dit jaar was te zien. Na Amsterdam zal de tentoonstelling nog doorreizen naar de Kunstverein St. Gallen Kunstmuseum, Zwitserland (31.5 – 11.8.2002) en naar de Kunsthalle zu Kiel, Duitsland (25.8 – 13.10.2002).
Catalogus
Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus: Martin Hentschel (red.), Teresa Hubbard / Alexander Birchler, Wild Walls, Kerber Verlag (Bielefeld) 2001, met teksten van Martin Hentschel, Konrad Bitterli, Philipp Kaiser, ca. fl. 70,- (ca. 32 euro)