Marrigje de Maar

Red Roses, Yellow Rain

Marrigje de Maar

Yunnan Blauwe Klamboe, 2008, © Marrigje de Maar

Mazar Truckstop, Xinjiang, China, , 2007, © Marrigje de Maar

Bejing Rui's moeder, 2005, © Marrigje de Maar

Yunnan Geel raam, 2008, © Marrigje de Maar

Marrigje de Maar en Bert Teunissen reizen beiden naar uithoeken van de wereld om bij mensen thuis te fotograferen. Ze laten zien hoe deze mensen van hun huis een plek maken waar ze zich thuis voelen, hoe eenvoudig en spaarzaam dat soms is ingericht. Natuurlijk licht bepaalt de inrichting en de sfeer van het interieur. Wars van internationale modes kiezen mensen in de intieme sfeer van hun eigen omgeving voor meubels, alledaagse voorwerpen en souvenirs omdat die voorhanden zijn, omdat die de traditie volgen, omdat ze die mooi vinden of omdat die vorm geven aan hun dromen. Dat zij vreemden met een camera toelaten getuigt van de overtuigingskracht, het respect en de tact waarmee beide fotografen te werk gaan. De interieurs op deze foto’s vertellen verhalen: over individuele situaties en verlangens (De Maar), en over de invloed van economische veranderingen op het leven van individuen (Teunissen).

Existentieel thema

Marrigje de Maar fotografeert de efemere wereld van het thuis, het geworteld zijn. In haar visie ligt de essentie van deze algemeen menselijke waarde met name besloten in het huis. Daarbinnen kan het van alles zijn; de woonruimte om de haard, een huiskamer, keuken of de plaats waar geslapen wordt. De Maar is op zoek naar die markante en magische plekken waar generaties lang families zijn samengekomen. Daar waar het leven zich mettertijd als het ware in een huis heeft ingeslepen. Moderniteit, stijl en status, folklore en zelfs de binnenhuisarchitectuur zijn in haar optiek allen ondergeschikt aan het blootleggen van dit ragfijne spinsel dat het leven, het samenwonen van mensen mettertijd aan deze huizen heeft opgelegd.

Werkterrein

Opvallend genoeg heeft zij daarvoor een werkterrein uitgezocht dat ver verwijderd is van haar eigen, Nederlandse cultuur. Namelijk China, waar zij honderden huizen van binnen heeft gefotografeerd. Nu zij zes jaar en vijf China reizen verder is, ligt er met ‘Red Roses, Yellow Rain’ een substantiële groep werk die staat als het spreekwoordelijke huis en zowel sociaalhistorisch als op artistiek niveau grote waarden vertegenwoordigt. Toeval of niet, de timing van dit project viel samen met de ongekend grote nieuwbouwhausse, waarmee het oude China zich in een klap naar het model van een moderne natie heeft willen profileren. Terwijl de huizen van vele Chinese woongemeenschappen in grote happen werden plat gegooid en weggevaagd om ruimte te maken voor de moderne tijd met de daarbij behorende eigentijdse levensstijl en attitudes, vond De Maar een verrassende verscheidenheid aan soorten en functies van klassieke woonruimtes. Er zijn stenen en houten huizen, in de stad en op het platteland, evenals de vilten steppetenten van de Mongolen (tipi’s of yurts geheten). Ook zijn er enkele voorbeelden van minimalistische, stadse arbeidersonderkomen die alleen uit een bed, een waslijn en een stoel bestaan. Nooit eerder zijn de doorleefdheid en de intimiteit van het wonen in China, met al zijn culturele mengvormen, zo één op één naar buiten gebracht.

Contrast of cultuurclash?

Tegen de achtergrond van deze ook in Azië ongekend grote nieuwbouwhausse vormen de foto’s van Marrigje de Maar een bescheiden, maar niet mis te verstaan contrast. Het doorleefde oud wat zij laat zien is in westerse ogen heel wat boeiender dan de steriele paradijzen waarmee de nieuwbouw in China op grote posters wordt aangeprezen. Haar pleidooi voor existentiële huiselijke waarden staat de vooruitgang en de daaraan verbonden status van luxe zeker niet in de weg, maar haar werk roept wel vragen op. Hoe belangrijk is de band met het verleden nu eigenlijk voor een cultuur? En, waarom zijn westerlingen zo dol op het kijken naar andermans interieurs? In Europa zijn erfgoed, cultuur en geschiedenis een geïntegreerd onderdeel van het dagelijks leven geworden. In zuidoost Azië prevaleert het standpunt dat cultuur, dat vaak vertaald wordt als ambachtelijkheid, vervangbaar en kopieerbaar is. Uit deze oost – west cultuur clash voorzag de bevlogen, maar in dit opzicht zeer kritische Amerikaanse Japanoloog Alex Kerr een afzichtelijk monster à la Frankenstein geboren worden.

Waarom kunnen de Aziaten als zij moderniseren het waardevolle dan niet behouden? Kerr geeft een paar oorzaken. Er zijn in het westen, mede door zijn veel toegankelijker taal, veel minder barrières tussen de moderne en oude cultuur, zegt hij. Belangrijker is dat je er de tijd voor moet hebben. In contrast met Europa werden China, Japan en Zuidoost Azië letterlijk door de moderniteit overdonderd. En wat erger is, deze veranderingen werden vanuit een compleet vreemde cultuur geïmporteerd.

Zal de toekomstige cultuurtoerist het dan voortaan in China met themaparken in een pseudo traditionele stijl moeten doen? Nee citeert Kerr een Japanse Kabuki acteur: Kyoto is dan wel haar fase van behoud voorbij, maar de volgende stap zal er een van re-creation zijn. Nee, zegt ook Marrigje de Maar. China heeft zovele drastische periodes gekend, dat er mede gezien de omvang van dit enorme land, altijd meer dan voldoende behouden blijft.

Interieurfotografie

Ook in Huis Marseille zijn er zo niet veel, dan wel bijzonder uitgesproken interieurfotografen de revue gepasseerd: Candida Höfer en Jacqueline Hassink bijvoorbeeld. Evenals Marrigje de Maar is het interieur hun core business. Omdat mensen de aandacht van de kijker te zeer naar zich toetrekken, beschouwt  De Maar het interieur zelf als een portret van een identiteit. Dit in tegenstelling tot de opnames van Bert Teunissen, Esko Männikkö en Dayanita Singh, die hun portretten nadrukkelijk in het interieur positioneren.

De foto’s van Marrigje de Maar zijn in fotografisch opzicht meesterstukjes: zowel in clair-obscur, zij zijn opgenomen met alleen het schaarse zonlicht dat binnendringt, als qua ruimtelijkheid. Het gebruik van flits- en elektrisch licht zou zowel de kleurintensiteit als de ruimtelijke illusie aanzienlijk hebben aangetast. Het zijn met name haar zuivere benadering en deze kritische balans tussen licht en schaduw die haar werk zo bijzonder maken, en die haar ook stevig positioneren in een typisch Nederlandse kunsttraditie.

Marrigje de Maar (1944, Den Haag) is opgeleid tot socioloog, en later ook tot fotograaf. In 2004 ontving zij de Lucie Award in New York, en was zij dat jaar een van de Zilveren Camera winnaars. Zij exposeerde werk in  het Nederlands Fotomuseum Rotterdam, Foam Amsterdam, en het Fotomuseum van Helsinki. Zij maakte deel uit van groepsexposities in het Victoria & Albert Museum Londen, en het Bonnefantenmuseum in Maastricht.

Haar werk is in diverse binnen en buitenlandse collecties vertegenwoordigd. Voor meer informatie, zie www.takeadreamforawalk.com

 

Met werk uit onze collectie van

Marrigje de Maar