‘Binnen het collectieve karakter van Noord-Korea is het individu maar een pixel. Ik ben juist op zoek gegaan naar die pixel en zijn betekenis binnen die stad.’ – Eddo Hartmann
Het dagelijks leven in een gesloten land
Tussen 2014 en 2017 reisde de Nederlandse fotograaf Eddo Hartmann viermaal naar Noord-Korea. Zijn fascinatie voor dit gesloten land is mede ingegeven door het eenzijdige beeld dat het Westen ervan heeft. Iedereen kent de propagandistische foto’s van de huidige leider Kim Jong-un en de beelden van Noord-Koreaanse nieuwslezers met dreigende berichten over het afgekondigde nucleaire programma. Het zijn altijd politiek gekleurde beelden die ons bereiken, waarbij het om de nieuws- of propagandawaarde gaat. Maar van het dagelijkse leven weten en zien we nagenoeg niets.
Propagandistische architectuur als decor
Na een lange en intensieve periode van voorbereiding kreeg Hartmann in 2014 voor het eerst een visum en toestemming om – conform strenge regels en onder permanente begeleiding – te fotograferen in Pyongyang, de hoofdstad van Noord-Korea. Nadat de stad tijdens de Koreaanse Oorlog (1950–1953) compleet was verwoest, liet de regering haar herrijzen als utopische modelstad die de boodschap van socialisme en vooruitgang aan alle kanten uitstraalt. Sociaal-realistische monumenten die revolutionaire wapenfeiten memoreren, propagandistische slogans op affiches en gebouwen, luidsprekers die de partijpropaganda verkondigen, de alomtegenwoordige portretten van de leiders die het land gekend heeft – de inwoners van Pyongyang worden voortdurend herinnerd aan de ambitie van het regime om de ultieme socialistische samenleving te realiseren. Anno 2017 lijkt het of de tijd er stil is blijven staan.
Tweede en afsluitende deel van Setting the Stage: Pyongyang, North Korea
In het voorjaar van 2015 toonde Huis Marseille foto’s uit Hartmanns eerste serie, waarin vooral de architectuur als uitdrager van de gepropageerde ideologie centraal staat. In dit tweede en afrondende deel is Hartmann verder doorgedrongen in het dagelijkse bestaan van de mensen die in deze geïsoleerde hoek van de wereld wonen. Met een 360-graden-camera maakte hij opnamen die de toeschouwer een levendige impressie geven van hoe het is om dag in dag uit in deze omgeving te leven. En die hem zich doen afvragen of de inwoners van Pyongyang zich noodgedwongen als acteurs zijn gaan bewegen in het decor dat om hen heen gebouwd is – niet alleen in de massale, georkestreerde parades, maar ook in hun alledaagse leven. In Hartmanns nachtelijke filmopnames van de stad zien we vrijwel verlaten pleinen en straten, maar ook om twaalf uur ’s nachts klinken hier de luidsprekers, met muziek uit een van de revolutionaire opera’s.
Minutieuze registratie die verborgen details aan de oppervlakte brengt
Alles wat een buitenstaander in Noord-Korea te zien krijgt, is streng gereguleerd. Hartmann fotografeerde onder het toeziend oog van twee gidsen. Ondanks de controle en restricties wist hij telkens zijn focus te leggen op aspecten die hem fascineerden. Hij koos voor een trage manier van werken, met een digitale middenformaat camera op een statief: zo kon hij – en later de toeschouwer – zijn onderwerpen rustig op zich laten inwerken. Door afstand te nemen gaf hij letterlijk meer ruimte: om details tot hun recht te laten komen binnen het geheel, en om de toeschouwer zich een eigen interpretatie te laten vormen. De intensiteit van Hartmanns observatie resulteert in een minutieuze registratie, in evocatieve beelden die tegelijkertijd monumentaal en intiem van aard zijn. Voor Hartmann is de verhouding tussen de imposante, door het regime bepaalde architectuur en de doorgaans anoniem in de massa opgaande inwoners van Pyongyang een belangrijk thema. In de foto’s die hij in het metrostelsel maakte, gaan de forensen letterlijk op in de massa: door de relatief lange sluitertijd zijn ze verworden tot één waas. In zijn recentere series beoogde hij het individu uit het collectief en uit het decor van de stad te lichten. Voor zijn lens verschenen keurige inwoners, vaak in beroepsuniform – maar altijd in de publieke ruimte.
Eddo Hartmann (Den Haag, 1973) studeerde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten (KABK) in Den Haag. In 2012 publiceerde hij zijn fotoboek Hier woont mijn huis, met beelden uit de indrukwekkende persoonlijke serie die hij maakte van zijn ouderlijk huis ruim twintig jaar nadat hij dit met zijn moeder en broer ontvlucht was. Een deel hiervan was in 2013 te zien in Huis Marseille als onderdeel van de tentoonstelling De herontdekking van de wereld. Foto’s uit zijn Pyongyang-serie werden eerder getoond in het Chollima House of Culture in Pyongyang – hiermee was hij de eerste westerse fotograaf die autonoom werk in Noord-Korea exposeerde – en in het Seoul Museum of Art in Zuid-Korea. Hartmanns werk maakt deel uit van diverse particuliere en openbare collecties. Setting the Stage: Pyongyang, North Korea is een samenwerking tussen Eddo Hartmann en productiebedrijf Koryo Studio, specialisten in Koreaanse kunst.
Publicatie
Het recentelijk bij Uitgeverij Hannibal verschenen fotoboek Setting the Stage: North Korea (2017) van Eddo Hartmann is verkrijgbaar in de boekwinkel van Huis Marseille (hardcover, 120 pagina’s, €42,50).