‘In the realization of our work we apply analogical photography in its most basic form. We study nature with natural physical and chemical processes. The images are determined by the nature of the material rather than our perception of it. Our work is […] not created but discovered.’
Het kunstenaarsduo Arja Hop en Peter Svenson onderzoekt met een combinatie van fotografie, ‘alchemie’ en ecologie hoe planten reageren op de omgeving waarin ze groeien en raken daarbij aan actuele milieukwesties. In hun residuenprojecten brengen ze fotografie en ‘botanische alchemie’ op een bijzondere manier samen: ze onttrekken kleurstoffen aan een plant, brengen die rechtstreeks aan op film en drukken deze vervolgens analoog af. Hun landschappelijke verkenningen in Nederland en Nieuw-Zeeland – respectievelijk het land waar het duo is gevestigd en het land waar Svenson oorspronkelijk vandaan komt – resulteren in poëtische beelden die erop lijken te wijzen dat de intensiteit van de plantkleur sterk beïnvloed wordt door de leefomstandigheden van de plant. De tentoonstelling Florachromes in Huis Marseille brengt voor het eerst op grootschalige wijze de fascinerende resultaten van hun fotografische onderzoek samen.
Bomen als hoeders van de mensheid
Arja Hop en Peter Svenson beschouwen bomen als hoeders van de mensheid. In hun video-installatie Wo aber Gefahr ist, wächst das Rettende auch worden de twee reusachtige oude bomen aan weerszijden van de tuin van Huis Marseille live gemonitord door beveiligingscamera’s. De titel is ontleend aan de hymne Patmos (1803) van de Duitse dichter Friedrich Hölderlin (1770–1843): ‘Waar echter gevaar is, groeit het reddende ook’. Over de hele wereld worden klimaat en milieu bedreigd door factoren zoals de opwarming van de aarde, ontbossing, vervuiling en toerisme. De natuur past zich zo goed mogelijk aan de omstandigheden aan; veel planten hebben vernuftige overlevingsstrategieën. Mensen nemen de natuur vaak voor lief, zeker in de stedelijke omgeving. Hop en Svenson willen mensen anders over planten en bomen laten nadenken, hen laten stilstaan bij de aanwezigheid van de natuur, ook in het dagelijkse straatbeeld. Met het werk dat ze de afgelopen jaren in Nederland en Nieuw-Zeeland maakten, willen ze bijdragen aan dit bewustzijn. Het duo toont zowel engagement met als bewondering voor en verwondering over de schoonheid en de veerkracht van de natuur. Hun werk vormt tevens een ode aan bomen en planten als onontbeerlijk voor het menselijk bestaan.
Botanische alchemie: plantaardige kleurstoffen omgezet in fotografie
In 2013 begon beeldend kunstenaar en fotograaf Arja Hop met haar project Residue Amsterdam, een intensief onderzoek naar plantaardige kleurstoffen dat resulteerde in tekeningen, aquarellen en analoge foto’s. In 2015 zette ze dit project voort als gezamenlijk kunstproject met fotograaf en meesterdrukker Peter Svenson. Binnen een bepaald geografisch gebied nemen ze monsters van de planten die daar groeien. Vervolgens onttrekken ze hier op traditionele wijze sappen aan. Het duo ontwikkelde een eigen methode om de plantenresiduen direct om te zetten in analoge fotografische afdrukken. Elk residu resulteert in een unieke gelaagde kleurtoon. Door deze fotografische kleurvlakken in een strakke matrix te presenteren, genereren Hop en Svenson als het ware een staalkaart van een specifieke omgeving met diverse gradaties aan tonen uit het kleurenspectrum. Elke foto vertelt het bio-chromatische verhaal van een specifieke plant en plek; het lijkt erop dat de intensiteit van de plantkleur sterk beïnvloed wordt door de leefomstandigheden van de plant.
Vier rivieren: Amstel, Waal, Whanganui en Tamaki
In de tentoonstelling Florachromes vormen vier rivieren een verbindende factor: de Amstel en de Waal in Nederland en de Whanganui en de Tamaki op het Noordereiland van Nieuw-Zeeland. Het duo beschouwt ze als een allegorie voor identiteit, geschiedenis en plaats. Langs de oevers van deze rivieren verzamelden ze bladeren, stengels, bloemen, zaden, vruchten, wortels en schors van de daar groeiende planten en bomen voor hun residuenprocedé. Daarnaast maakten ze analoge foto’s van de omgeving, als context bij de abstracte residuenfoto’s. Voor hun expositie in Huis Marseille kozen ze verschillende afdruktechnieken en presentatievormen; elke zaal toont een ander aspect van hun onderzoek naar de flora in een bepaald gebied, waaraan zij telkens op een andere fotografische manier gestalte hebben gegeven.
‘Spontaneously occurring plants’ in Amsterdam
Aan de muur van de Lichthof strekt een plant met de naam muursla (Mycelis muralis) zich uit over vier vergrote fotogrammen in negatief. Voor hun serie Residue Amsterdam concentreerde het duo zich op wilde planten die spontaan groeien in bermen langs wegen, langs grachten en in verlaten hoekjes in de stad. Huis Marseille toont een spectaculaire matrix met 273 fotografische kleurvlakken: kleurstoffen van de wilde Amsterdamse flora gefixeerd in analoge afdrukken. In dezelfde zaal bevindt zich een video-installatie met analoge zwart-witopnames van dezelfde planten. Langs de Waal bij Nijmegen nam het duo monsters van planten die zowel buiten als binnen de dijken voorkomen. In gecombineerde residuenfoto’s laten ze de impact zien die de omgeving op een plantsoort heeft; de twee delen van de foto hebben een andere kleurtoon. Daarnaast hangt er werk uit hun serie Gifts of the River: op bijzondere wijze geproduceerde afdrukken van aan de oevers van de rivier de Waal aangespoelde objecten.
Inheemse bossen van Nieuw-Zeeland
De residuen die Hop en Svenson in het Whanganui National Park verwierven, leverden heel andere kleuren op dan die uit Nederland, zoals op de Beletage te zien is. In de rode Stijlkamer van Huis Marseille – als het ware getransformeerd tot donkere kamer – staat een bloedrood exemplaar centraal, naast zwart-witfoto’s in negatief van vegetatie uit het park. De Groene Zaal is gewijd aan de mangrovebossen langs de oever van de Tamaki, een zeearm in Auckland op het Noordereiland, de grootste en dichtstbevolkte stad van Nieuw-Zeeland. De mangrove speelt een cruciale rol in het ecosysteem: deze tropische boomsoort bevordert de lokale biodiversiteit, haalt koolstof uit de lucht en filtert schadelijke stoffen zoals zware metalen uit (regen- en riool)water. Met hun residuenmethode onderzochten Hop en Svenson de impact van vervuiling op deze mangrovebossen. De residuen uit deze serie worden gepresenteerd op een lichtbak waarop de Tamaki in kaart is gebracht; zo zijn de kleuren te herleiden tot hun vindplaats. Een soundscape van ’s nachts door het duo in het Ngati Otara Park opgenomen omgevingsgeluiden dompelt de bezoeker onder in het mangrovemoeras.
Biografie
Arja Hop (Hierden, 1968) voltooide de opleiding schilderkunst aan de Academie voor Kunst en Vormgeving St. Joost in Breda. Ook studeerde ze een jaar filosofie aan de Universiteit van Amsterdam; hier maakte ze kennis met en raakte ze geïnspireerd door Wittgensteins ideeën over kleur en Heideggers notie van het landschap als getuige van wat er zich daarin afspeelt. In 2014 kreeg Hop van het Stadsarchief Amsterdam een tekenopdracht toegekend die resulteerde in Residu ‒ Populus canescens ‒ Jachthavenweg.
Peter Svenson (Palmerston North, Nieuw-Zeeland, 1956) studeerde fotografische technieken aan de Wellington Polytechnic in Nieuw-Zeeland en een jaar natuurkunde aan de universiteit van Auckland. In 1982 emigreerde hij naar Nederland, waar hij onder andere jarenlang als kleurendrukker werkte voor het fotolab [S]color in Amsterdam. In 2005 was hij medeoprichter van AAP-lab (Amsterdam Analogical Photoprinting). Als autonoom fotograaf experimenteert hij met verschillende fotografische en alchemistische technieken.
Het werk van Hop en Svenson bevindt zich onder andere in de collecties van het Drents Museum (Assen), het Stadsarchief Amsterdam en de Alexander Heritage and Research Library (Whanganui), en in diverse internationale particuliere collecties. In 2018 had het duo een artist-in-residenceplek bij het Fabrikaat / Art Laboratory in Nijmegen.
De tentoonstelling Florachromes is (mede) mogelijk gemaakt door het AFK (Amsterdams Fonds voor de Kunst) en het Mondriaan Fonds.