Wat onmiddellijk opvalt aan het werk van Adam Fuss is dat hij zowel in zijn onderwerpkeuze, als in de manier waarop hij de fototechniek gebruikt zeer veel afstand heeft genomen tot de reguliere fotografie. Wat Fuss maakt is feitelijk nog steeds een foto; maar hij heeft zich daarvoor ontdaan van alle luxe veren die het medium zijn gebruikers anno nu te bieden heeft. Als een hedendaags alchemist heeft Fuss zich de meest elementaire en primitieve vormen van het medium eigen gemaakt; hij beschouwt de technische wetenschap evenzeer creatief als de verbeelding, of visionaire kracht van de fotograaf. Ook zijn onderwerpen (silhouetten, gazen doopjurkjes, konijnen, vlinders, slangen, kant, rook, waterdruppels) zijn uit hun natuurlijke habitat gehaald. In de studio zijn ze zó getypeerd dat zij ook de kracht en kwaliteit bezitten van een met emoties beladen symbool, of icoon. In figuurlijke zin lijkt Fuss zijn beelden als het ware vleugels te hebben meegegeven: zij ogen gewichtsloos enongrijpbaar, als zouden zij een bovenaardse oorsprong en statuur hebben.
Desondanks is de impact die dit werk op de toeschouwer heeft van een – weliswaar op het oog verheven – maar nader beschouwd toch overwegend aardse schoonheid. Vermoedelijk wordt dit veroorzaakt door de bipolariteit die eraan ten grondslag ligt. In alles wat Fuss doet focust hij tweeledig: op materie én geest; op aarde, of water én de dynamiek van vuur of lucht; op kortom levenskracht te opzichte van ruimte en historie. Soms laat hij, als een ware fotomagiër, de levenssappen van dieren (slang, konijntjes) zelfs letterlijk inwerken op de zilverzouten van de lichtgevoelige foto emulsies. Als zouden het beeld en zijn model een en dezelfde levensbron kunnen delen. Ook in zijn techniek wil Fuss het heden en verleden overbruggen en met elkaar verbinden. Daarin gaat hij al experimenterend terug tot de oorsprong. Zijn druktechniek herinnert hier en daar aan de geestdrift en de beperkingen waarmee Daguerre en Fox Talbot, de betwistte grondleggers van de fotografie, hun vindingen levensvatbaar hebben willen maken. Mettertijd heeft hij zich de diverse, oude en zeer complexe procédés zozeer meester gemaakt – daguerreotypie, kalotypie, fotogram, platinum druk – dat de lat hoger dan ooit is komen te liggen. Stuk voor stuk zijn deze werken unica, en hebben zij een ongeëvenaarde, technisch hoge standaard: zo heeft Fuss de grootste daguerreotypieën ter wereld gemaakt (waartoe ook de hier getoonde beide daguerreotypieën van de Taj Mahal gerekend kunnen worden).
‘Poetische Genius’
Adam Fuss is in alles wat hij doet op zoek naar het meest wezenlijke van het beeld; voor hem ligt die essentie met name op het punt waar de waarneming van de realiteit zo verhevigd wordt dat hij als het ware magische krachten krijgt. In deze opvatting neemt hij een voorbeeld aan de ‘poëtische genius’ die de Britse dichter, schrijver, graveur en schilder William Blake (1757 – 1827) voorstond. Ook het idee van Fuss om gedichten te daguerreotyperen en als beeld te integreren in zijn werk, lijkt hij aan Blake ontleend te hebben. In een uitgebreid interview*) dat Fuss in 1998 met Mark Haworth Booth had (destijds conservator fotografie in het Victoria & Albert Museum in Londen), zei hij naar aanleiding van de babyfoto’s in het water, dat het hem bij de kleurenfoto’s eigenlijk niet om een individu, of om een kind gaat. De titels, “Invocation”, “Journey”, “Wish” zijn daarentegen wel met emotionele, romantische ideeën verbonden. De foto van een baby in het water ontleent vooral zijn betekenis aan een gevoel, een sensibiliteit. Dat is wat er wat hem betreft in het beeld zit. Het is geen afbeelding van een baby in het water, al is het dat natuurlijk ook.
Fuss beheerst de techniek van het fotogram als geen ander. Sinds 1988 heeft hij hiermee verbluffende resultaten bereikt. Het fotogram wordt zonder camera gemaakt – en levert per definitie een unicum op. De fysieke en levensechte kwaliteiten van deze, letterlijke schaduwbeelden worden nog versterkt door de één op één schaal waarop deze techniek is gebaseerd. De eerder genoemde foto’s van de baby’s in het water uit de “Invocation” serie, een doorlopende reeks met silhouetten van kinderen, zijn de vroegste, hier getoonde fotogrammen. Sinds 1999 heeft Fuss werk gemaakt dat hij de titel “My Ghost” heeft meegegeven. De thema’s zijn hier herinnering, verlies, maar ook beelden van een opmerkelijke schoonheid, zoals die van pauwenveren. In deze serie spelen zijn magnifieke daguerreotypieën een hoofdrol.
Tentoonstelling en beknopte biografie
Deze tentoonstelling bevat zo’n vijftig werken die tussen 1986 en 2010 gemaakt zijn. Inclusief zijn meest bekende series als “My Ghost” en “Invocations” en zijn meest recente series. Deze expositie werd georganiseerd door de Fundación Mapfre in Madrid, in nauwe samenwerking met Cheryl Brutvann, conservator moderne kunst van het Norton Museum of Art, West Palm Beach, Florida. Zij was eveneens de conservator van Adam Fuss’ eerste overzichtstentoonstelling in de USA. Speciaal voor zijn expositie in Huis Marseille, heeft Adam Fuss een selectie uit zijn eigen fotoverzameling gemaakt. De selectie bestaat uit historische en recente, vaak anonieme, maar zeer curieuze beelden.
Adam Fuss werd in 1961 in Londen geboren, omdat zijn moeder Australische was, groeide hij deels in Londen en Australië op. Daar heeft hij zich, als studio assistent van een commercieel fotograaf, voor het eerst het vak eigen gemaakt. In 1982 verhuisde hij naar New York, waar hij aanvankelijk de kost verdiende als ober in het restaurant van het Metropolitan Museum, en met het maken van tentoonstellingsfoto’s. Met de Britse fotografen Susan Derges en Chris Bucklow heeft Adam Fuss een nieuwe interesse in cameraloze fotografie, en voor oude technieken geïntroduceerd. Zijn werk werd internationaal geëxposeerd, en verzameld: onder andere in het Victoria & Albert Museum Londen, het Metropolitan Museum New York, het Museum Fine Arts Boston en de Kunsthalle in Bielefeld. Deze tentoonstelling is zijn eerste in Nederland. Adam Fuss wordt vertegenwoordigd door Cheim & Read, New York; Xavier Hufkens, Brussel; Timothy Taylor, Londen en de Fraenkel Gallery, San Francisco.) “Oral History of British Photography”, Archival Sound Recordings for the British Library Adam David Fuss in gesprek met Mark Haworth Booth.