Interview

De modewereld over Viviane Sassen

Deel 1: Anna de Rijk, fotomodel

Van 15 december 2012 t/m 17 maart 2013 toonde Huis Marseille de tentoonstelling Viviane Sassen / In and out of Fashion, een overzicht van de modefotografie van Viviane Sassen. In de opmaat naar deze tentoonstelling interviewde conservator Nanda van den Berg verschillende mensen uit de mode-industrie die met Viviane Sassen samenwerken. Want wat is dat eigenlijk: ‘modefotografie’? Waarin verschilt de modefotografie van het autonome werk waarmee Viviane Sassen de afgelopen jaren zoveel eer heeft ingelegd? En vooral: Waarom is de modefotografie van Viviane Sassen zo bijzonder?

In het centrum van het fotografisch beeld staat altijd ‘the girl’, het model. ‘The girl’ is heel belangrijk: er is altijd een model waarmee in een bepaald seizoen opeens iedereen wil werken. Soms loopt ze al een tijdje mee en wordt ze opeens ‘gezicht van het moment’. Soms komt ze uit het niets tevoorschijn en verdwijnt ze het volgende seizoen alweer net zo snel. In een zeldzaam geval (Kate Moss) behoudt ze haar sterrenstatus decennialang. Opdrachtgevers hebben voorkeur voor een bepaald model, maar fotografen ook. Voor Viviane Sassen is het belangrijk dat ze ‘rapport’ met een model heeft, dat ze elkaar aanvoelen.

Die ‘klik’ heeft Viviane Sassen bijvoorbeeld me het drieëntwintig jaar oude, internationaal succesvolle, Nederlandse model Anna de Rijk. Op haar vijftiende werd Anna door een fotograaf aangeraden om zich bij het Nederlandse agentschap Paparazzi models aan te melden, en aangezien ze destijds een slecht betalend baantje in een natuurwinkel had, volgde ze het advies op. Eerst werkte ze alleen in het weekend, maar na het afronden van het gymnasium, ging ze op haar achttiende full-time aan de slag als model en woonde ze eerst een periode in New York en daarna in Parijs.

Anna de Rijk komt op veel foto’s van Viviane voor, maar lang niet altijd herkenbaar. Soms zien we alleen haar hand, haar borst of is ze de persoon achter een anonieme, beschaduwde, lichamelijke vorm. Haar specifieke gelaatstrekken – die voor een model in de ‘gewone modefotografie’ bepalend zijn – lijken voor het werken met Viviane niet van primair belang. Wat is dan de bijzondere betrekking die ze met Viviane Sassen heeft?

Nanda van den Berg: Als je naar de modefoto’s van Viviane kijkt, dan zie je dat ze vaak met een paar specifieke modellen werkt, zoals met jou. Het lijkt alsof ze met sommige modellen een band heeft, waardoor ze tot de beste resultaten komt.

Anna de Rijk: Dat is ook zo. Als je een band met iemand hebt, dan worden de foto’s persoonlijker en ook krachtiger zou ik zeggen. Dan gaat het om wat de persoon in zich heeft, niet dat ze een leeg omhulsel in de foto is.

NvdB: Hoe lang werk je al met Viviane?

AdR: De eerste keer dat ik met haar werkte was ik zelf nog heel jong, ik denk dat ik achttien was, en toen had ik nog niet een klik met haar – het was gewoon snel een keertje tussendoor. De tweede keer was een paar jaar later, toen was ik 21 en toen schoten we weer een serie samen en toen klikte het heel goed en we hebben hele mooie foto’s gemaakt. Daarna ben ik vaker met haar gaan werken, voor Double magazine, voor Numéro

NvdB: Want vraagt zij dan om jou?

AdR: Ja.

NvdB: Hoe ging die eerste keer dan, ‘snel ertussendoor’, toen je achttien was?

AdR: Ik was met nog twee andere modellen. Ik kwam aan, er werd vlug haar en make up gedaan. Ik was best wel verlegen, we waren gewoon snel die foto’s aan het maken. Ik had geen beeld van wat er aan de gang was. Het voelde niet echt alsof we contact met elkaar hadden.

NvdB: En waarvoor was die serie?

AdR: Ik denk dat het voor Swarovski ‘Crystallized’ was. Het waren een beetje vreemde foto’s met benen die op gekke plekken zitten en zo.

NvdB: Vond je dat toen vreemd?

AdR: Nee, ik vond het helemaal niet vreemd. Ik vond dat zij heel toffe series maakte. Ik vond haar foto’s al meteen bijzonder en anders. ‘Normale’ modefotografen krijgen inspiratie uit andere modefotografie. Die zijn altijd bezig met poses te zoeken die al eens gedaan zijn. Veel dingen worden alsmaar herkauwd. Ze ontlenen veel inspiratie aan films of oude modeseries of filmsterren. De modewereld blijft allemaal zo in die eigen ‘bubble’ …, Als model krijg je vaak foto’s te zien met instructies als: ‘we willen dat je dit doet en dat doet, met dit gevoel, en dit personage ben je’. Viviane Sassen werkt totaal anders, meer vanuit een abstract beeld, die heeft iets kunstzinnigs. En het lijkt wel alsof het veel meer uit haarzelf komt. Zij laat mij nooit voorbeeldfoto’s zien, of zegt ‘in die sfeer wil ik iets gaan fotograferen vandaag’. Zij zoekt heel erg naar vormen en zij twijfelt nooit – het is net of alles meteen tot haar komt. De compositie is voor haar heel gevoelsmatig en daar is ze trefzeker in, ze werkt ook best snel. Ze begeleidt mij niet zozeer met betrekking tot emoties in je gezicht, die laat ze meer aan mij over. En soms speel ik zelf: het is ook een samenwerkingsverband. Ik zoek zelf ook naar een beweging of een vorm. Het komt een beetje van binnenuit – van haar en het model. Als ik met haar werk, dat lijkt het alsof er een pure kracht is die zij dan vormgeeft. En dan voel je vanzelf dat er echt één lijn in het verhaal zit. En het kan soms best wel sensueel zijn, maar nooit zo dat het cliché-matig sexy wordt. Meer een soort sensualiteit die iets rauwer is. Een beetje ongelikt.

NvdB: Vertel bijvoorbeeld eens over de opname met de blauwe tepel. Want dat is een echte sensuele foto. Hoe komt die dan tot stand?

AdR: Ik zeg nu wel dat zij intuïtief werkt en al die beelden op gevoel schiet , maar ik weet dat zij van tevoren vaak tekeningetjes maakt van wat ze wil doen. Dus zij vroeg mij: ‘Zou jij het erg vinden om topless op de foto te staan?’ Dat hadden ze al van te voren aan mij gevraagd en ik had al gezegd dat ik dat oké zou vinden, maar toen vroeg zij aan mij: ‘Zou je het erg vinden om met een blauwe tepel op de foto te staan?’ Toen moest ik even slikken maar ik dacht: nou, dat vind ik eigenlijk niet erg. Op een kunstzinnig niveau leek mij dat een interessant beeld.

Het is heel inspirerend om met haar te werken, omdat het voor mij ook heel creatief is. Het voelt een beetje mime-achtig: ik kan heel erg naar beweging en vorm zoeken en ik vind het gewoon tof dat zij zo’n scherp oog heeft voor vorm. En ook openstaat voor de mening van andere mensen trouwens. Dan vraagt ze: ‘Wat vind jij hiervan, wat vind jij van het beeld?’ Dan neemt ze mijn mening serieus.

NvdB: Er zit nog heel veel meer werk van jouw samenwerking met Viviane in de selectie van de tentoonstelling, bijvoorbeeld die sessie met Peter Phillips [make-up artiest van Chanel].

AdR: Ja dat is ook weer een kunstenaar op zichzelf. Ik denk dat Viviane en Phillips van tevoren wel een beetje hadden besproken wat het zou gaan worden. Hij heeft eerst de make up gedaan – die als het ware evolueerde en ‘over het gezicht groeide’ en toen heeft Viviane gezocht naar het beeld dat daar het beste bij past. De styliste – Marie-Chaix – heeft daar ook een groot deel in, als een soort art-director – want die moet de kleding erbij zoeken.

NvdB: Zijn er andere modefotografen met wie je fijn werkt, kun je dat vergelijken?

AdR: Ik werk veel met Inez [van Lamsweerde] en Vinoodh [Matadin]. Die zijn vriendelijk en zacht en professioneel. Ze werken heel anders dan Viviane Sassen. Zij maken ‘echte modebeelden’, geinspireerd door iconen, door beroemdheden. Ze willen ‘krachtige vrouwen’ maken. In een interview zeiden ze: “Wij willen helden creëeren”, En zo voelt het echt. Inez heeft een heel rustige stem en ze begeleidt je op een heel fijne manier en ze weet heel precies wat ze wil. Ze kan echt iets in je zien wat voorbij je uiterlijk gaat, wat zij dan in een foto wil vertalen. Soms is het ook niet zo trouwens hoor. Maar haar foto’s stralen in ieder geval een bepaald soort kracht uit. Heel veel verschillende krachten. Inez en Vinoodh zien een soort van Charlotte Rampling in me. Zo schieten ze me eigenlijk altijd. Met zulk soort haar en make-up. Viviane Sassen schiet mij veel wilder, zou ik zeggen. Inez schiet ook wel mijzelf, maar met een make-uplaag, met veel meer glamour.

NvdB: Viviane zegt wel eens: ik hou niet van mode hoor.

AdR: Precies zo is zij.

NvdB: Maar hoe moet ik dat dan opvatten, want ze werkt volop in de mode.

AdR: Ze is zó niet mode. Ze werkt wel met mode, maar het gaat haar om de vormen en het beeld. En de mode die helpt om het beeld interessant en verrassend te maken. Maar ze hoeft die glamour niet. Ze wil het beeld snel hebben en het moet voor haar spannend blijven. Er zit een vaart in, er zit energie in. En het is fris.

NvdB: Je vertelde dat er de eerste keer dat jullie samenwerkten nog niet zo’n klik was, wat was dan eigenlijk het verschil met de tweede keer?

AdR: De tweede keer was in Frankrijk, twee jaar geleden. Drie nachten slapen, twee dagen werken, met z’n allen in een Frans landhuis bij een wijngaard. Daar is de blauwe tepel vandaan, en de foto waar ik naakt op sta met handschoenen aan en een krul in mijn rug. Het was de eerste keer dat ik het deed – naakt poseren – dus dat was best wel … die foto heeft iets heel …

NvdB: Iets rauws..

AdR: Ik hoor er verschillende meningen over. Een persoon zegt: dat is een pornofoto en een ander zegt: het is een baby die wordt geboren.

NvdB:Het heeft wel iets dierlijks hoor. Belangrijk is dat jij jezelf op je gemak voelde.

AdR: Ja, Viviane laat me heel erg op mijn gemak voelen. En het was alleen met haar. Omdat ik het zelf ben, is het wel even slikken, maar ik vind het ook bevrijdend om naakt te kunnen zijn, want dan hoef ik me geen zorgen te maken over hoe ik eruit zie. Het klinkt gek, maar als je naakt bent dan laat je het op een gegeven moment los. Ik vind het iets moois. Iets natuurlijks.

NvdB: Viviane fotografeert jou best vaak met een herkenbaar gezicht

AdR: Het is wel zo, inderdaad. Ik heb erg het gevoel dat ik mezelf ben op haar foto’s. En dat dierlijke dat zit ook erg in mij, en als ik me ontspan, dan komt dat er gewoon uit. Ik heb het gevoel dat als zij een foto van mijn gezicht maakt, dat het gewoon mijn gezicht is. Ze is heel erg gefixeerd op lichaam en op vorm, maar het is geen onnatuurlijke vorm. Ik heb het gevoel dat er tussen ons een soort gevoelsmatige klik is. En dat er door de foto een vorm van contact is. We maken gewoon samen een beeld.’