Vik Muniz

Met de tentoonstelling introduceert huis Marseille het werk van de fotograaf Vik Muniz (1961). Deze Braziliaanse kunstenaar stelt in zijn fotografie een oude problematiek aan de orde: als kopiist van de Westerse kunstgeschiedenis borduurt hij voort op het werk van Andy Warhol en – in zijn virtuositeit – wellicht ook op dat van de Nederlandse graficus Escher. Zijn fotografie is de afgelopen jaren veelvuldig te zien geweest in Amerika en Europa, maar slechts incidenteel in Nederland. Behalve fotograaf en beeldend kunstenaar is Muniz ook essayist, docent en curator van tentoonstellingen.

Begin jaren 80 verhuisde Vik Muniz van São Paulo naar New York, waar hij na korte tijd in de reclame te hebben gewerkt, zich als beeldend kunstenaar vestigde. Hoewel Muniz is opgeleid als beeldhouwer, verlegde hij het zwaartepunt van zijn activiteiten naar de fotografie. Toen hij zich realiseerde dat hij eigenlijk bezig was het beeld zó te fotograferen zoals hij het in gedachten had toen hij het wilde maken, was het pleit beslecht. Zijn werk lijkt in eerste instantie weinig affiniteit te hebben met de traditionele fotografie. Toch noemt Muniz zich fotograaf, eenvoudigweg omdat het eindproduct een foto is. Daarin verschilt het niet van andere fotografie, waarbij het beeld, zo meent Muniz, eveneens al bestaat voordat de ontspanner is ingedrukt.

Een van de belangrijkste fenomenen die Vik Muniz in zijn foto’s wil analyseren is de vraag of de toeschouwer gelooft wat hij ziet. Hij beweegt zich daarbij op het spanningsveld tussen afbeelding en werkelijkheid, tussen feit en fictie. In zijn foto’s experimenteert Muniz met de wetenschap dat wat ooit gefotografeerd is ook echt bestaan moet hebben. Op virtuoze en tegelijkertijd speelse wijze kopieert en reproduceert hij visuele iconen uit de kunst en de geschiedenis, in de meest onwaarschijnlijke materialen zoals chocoladestroop, wol en prikkeldraad. Muniz heeft niet de intentie om de beschouwer met deze kopieën te misleiden. Hij wil juist dat er nagedacht wordt over de mate waarin het beeld betrouwbaar is. Door middel van zijn foto’s dwingt hij ons het proces van zien, van waarnemen te ervaren. De thematiek van het kopiëren in Muniz’ woorden: “Ik wil de slechtst mogelijk illusies maken die toch nog de ogen van de gemiddelde persoon kunnen overtuigen … Illusies zo slecht als die van mij maken mensen bewust van de bedrieglijkheid van visuele informatie en van het plezier dat hieruit geput kan worden. Deze illusies zijn gemaakt om de architectuur van ons concept van waarheid te ontmantelen. Daardoor zijn ze meta-illusies”.

Muniz heeft deze thematiek in diverse series uitgewerkt waarbij ieder serie wordt gekenmerkt door een andere materiaalkeuze. De serie Pictures of Chocolate (1997-1999) toont bijvoorbeeld kopieën van bekende en minder bekende schilderijen van Géricault en Caravaggio in chocoladestroop, maar ook van de foto die Harry Shunk maakte van de wereldberoemde sprong van Yves Klein. Zijn keuze voor chocoladestroop is hierbij gebaseerd op de associaties van chocolade met verlangen en romantiek, een simpele variant van calme, luxe et volupté. Maar het materiaal is ook technisch gecompliceerd: de chocolade droogt binnen een uur op waardoor Muniz razendsnel moet werken. De foto die Muniz van het resultaat maakt, wordt zo niet alleen een registratie van een object maar ook van een gebeurtenis, een performance, een creatieve daad. Voor de serie Pictures of Thread (1995-1999) gebruikte Muniz draad om etsen, tekeningen en foto’s van John Constable, Jacob van Ruysdael en Eugène Atget te reproduceren. Het grafische karakter van de oorspronkelijke beelden wordt extra benadrukt door het stekelige en harige materiaal. Ook in de serie The Sugar Children (1996) legt Muniz een verband tussen beeld en materiaal. Op het Caribische eiland St. Kitts heeft hij de kinderen van de plaatselijke suikerrietsnijders letterlijk geportretteerd in suiker.

De tentoonstelling Vik Muniz werd samengesteld door het Centre national de la photographie in Parijs, waar de tentoonstelling van 18 november 1999 tot 10 januari 2000 te zien was, in samenwerking met Galerie Xippas, Parijs. De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door belangrijke bruiklenen van NSM Vie/ABN AMRO en de West Family Collection.

Eigen collectie

Huis Marseille exposeert regelmatig foto’s uit de eigen collectie. Deze kleine collectie, die vooral werk van eigentijdse fotografen bevat, wordt geleidelijk aan uitgebouwd. Tijdens de tentoonstelling van Vik Muniz zal er in het souterrain werk te zien zijn van fotografen met een zeer uitgesproken grafische kwaliteit, onder andere van Tracey Moffatt, Matt Collishaw, Herlinde Koelbl, Gerhard Richter en Roni Horn.

Publicatie

Verkrijgbaar tijdens de tentoonstelling:  Régis Durand, Peter Galassi, Vik Muniz, Vik Muniz, Parijs (Centre national de la photographie/Caisse des dépôts et consignations/Galerie Xippas) 1999, ca. f. 40,- (FR/ENG).