Isidore van Kinsbergen is wel getypeerd als de sleeping beauty van de 19de-eeuwse fotografie. Hoewel hij al tijdens zijn leven grote roem vergaarde en ook internationaal bekend was, is er nog nooit een grote overzichtstentoonstelling aan zijn oeuvre gewijd. Dat terwijl Isidore van Kinsbergen een flamboyante, tot de verbeelding sprekende kunstenaar is, die zijn ervaringen als theatermaker volop in zijn fotografie benutte. De tentoonstelling presenteert ruim 140 foto’s, albums en andere objecten uit verschillende collecties in binnen- en buitenland. Deze geven voor het eerst een breed beeld van de bijzondere kwaliteiten van deze fotopionier. Van Kinsbergens contacten in de hoogste bestuurlijke kringen in Nederlands-Indië leverden hem bijzondere foto-opdrachten op. Dankzij zijn onvermoeibare inzet voor nieuwe culturele projecten werd hij ook wel de ziel van het koloniale artistieke leven in Batavia genoemd.
Isidore van Kinsbergen werd geboren in 1821 te Brugge als zoon van een Zuid-Nederlandse moeder en Amsterdamse vader. In 1851 vertrok hij naar Batavia waar hij zich eerst als lithograaf, decorschilder en theatermaker en vanaf ca. 1860 ook als fotograaf vestigde. In 1862 reisde hij als wetenschappelijk fotograaf mee met het Nederlandse gezantschap naar het hof van Siam (Thailand), waar hij in Bangkok verschillende monumenten op aansprekende wijze fotografeerde. Beroemd is Van Kinsbergen geworden met de bijna 400 foto’s die hij in opdracht van het Nederlandse gouvernement en het Bataviaasch Genootschap maakte van oudheden op Java. Hieronder bevinden zich tempels op het Diengplateau, Prambanan, Candi Panataran en de wereldberoemde Borobudur. Deze foto’s brachten Nederlandse auteurs als P.J. Veth en Conrad Busken Huet in extase en inspireerden de Franse kunstenaar Paul Gauguin. Daarnaast hebben deze foto’s de basis gelegd voor de kennismaking met de klassieke Indonesische kunst en het onderzoek naar deze oudheden gestimuleerd.
Uitvoerig onderzoek heeft ook een tot nu toe onbekend deel van Van Kinsbergens oeuvre aan het licht gebracht. Zo is er een ruime selectie te zien uit de portretten die Van Kinsbergen tussen 1862 en 1865 maakte, toen hij in het gevolg van de gouverneur-generaal op bezoek was bij de vorsten van Yogyakarta, Surakarta, Bandung, Madura en Buleleng (Bali). De expressieve manier waarop hij in zijn studio mensen uit verschillende sociale lagen in Batavia portretteerde, laat zien hoe hij in de fotostudio zijn ervaringen als theaterregisseur gebruikte.
Een tentoonstelling van Van Kinsbergen vereist multidisciplinair onderzoek. Dat is uitgevoerd door de indologe Gerda Theuns-de Boer, tevens medewerker fotografiecollectie van Instituut Kern in Leiden. De tentoonstelling en publicatie kwamen tot stand in nauwe samenwerking met Saskia Asser, conservator van Huis Marseille. Het symposium dat het International Institute for Asian Studies in oktober 2004 te Leiden organiseerde, bracht nieuwe inzichten over Van Kinsbergen aan het licht. Daarnaast leverde het onderzoek voortdurende nieuwe vondsten op in Nederland én Indonesië. Zo werden op de valreep in augustus 2005 Van Kinsbergens originele negatieven, in vrijwel ongeschonden staat, getraceerd in het depot van de afdeling geschiedenis en archeologie van het Indonesiche Ministerie van Cultuur en Toerisme (het is nog niet bekend of deze ook op de tentoonstelling te zien zullen zijn). Daarnaast is in de tentoonstelling een ruime selectie te zien uit de bijzondere nalatenschap van H.J. Ankersmit uit de collectie van het KIT Tropenmuseum, de andere helft van deze nalatenschap is enkele maanden geleden gevonden in het Rijksmuseum te Amsterdam.
Bruikleengevers
De tentoonstelling is gerealiseerd in samenwerking met het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Leiden), Rijksmuseum voor Volkenkunde (Leiden), KIT Tropenmuseum (Amsterdam), Instituut Kern (Leiden), Koninklijk Huisarchief (Den Haag), Prentenkabinet Universiteit Leiden, Bibliothèque nationale de France (Parijs), Wereldmuseum (Rotterdam), International Institute for Asian Studies (Leiden) en diverse particuliere verzamelaars uit binnen- en buitenland.
Publicatie
Bij de tentoonstelling verschijnt een uitgebreide en rijk geïllustreerde monografie onder dezelfde titel bij Uitgeverij Aprilis (Zaltbommel) in samenwerking met KITLV Uitgeverij (Leiden). Onder redactie van Gerda Theuns-de Boer en Saskia Asser. Vormgeving: Bureau Piet Gerards, 296 pagina’s, 27,5 x 24 cm, tweetalig Nederlands/Engels, ISBN 90 5994 117 9, prijs € 29,-. Meer informatie: info@aprilis.nl
Sponsors
De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt met financiële steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds en de BankGiro Loterij. Het onderzoek van Gerda-Theuns-de Boer is gefinancierd door de Stichting J. Gonda Fonds (KNAW). De publicatie kwam tot stand met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds, de BankGiro Loterij, de Stichting ‘De Gijselaar-Hintzenfonds’ en de M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting.